Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2012

TERRA INCOGNITA: Σκέψεις λίγο πριν το… «τέλος του κόσμου»

Του Μάκη Γεωργιάδη
Μια ματιά στον νυχτερινό ουρανό. Αρκετή για να αποκαλύψει κάτι από τη μαγεία του σύμπαντος. Μία προβολή σε χρόνο παρελθοντικό και ταυτόχρονα μέλλοντα, αφού όπως αποκαλύπτει η σύγχρονη κοσμολογία χρόνος δεν είναι ακριβώς αυτό που μετράμε με τα δικά μας γήινα μέτρα. Μέσα σε αυτή την απεραντοσύνη του χώρου και του χρόνου μπορεί κανείς να αναλογιστεί το πόσο σχετική είναι η αντίληψη μας για τον κόσμο. 
Τόσο σχετική, αλλά και τόσο απόλυτη καθώς δεν μπορούμε παρά να παραμένουμε δέσμιοι των εγκεφαλικών μας νευρώνων και των αισθήσεων που αποκωδικοποιούν με θαυμαστό τρόπο το σύμπαν που μας περιβάλει. Το μαγικό κλειδί της νόησης είναι αυτό που μπορεί να πλησιάσει πάντως όσο οτιδήποτε άλλο το κέντρο του γαλαξία μας, να υπερκεράσει τα απώτατα όρια του και εν τέλει να κάνει αυτά τα μικρά μαγευτικά ταξίδια χωρίς να χρειάζεται διαβατήρια, χωρίς να υπάρχουν όρια και σύνορα. Η αντιστροφή της περιπλάνησης αυτής ωστόσο προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα και στο προσκήνιο εμφανίζεται ο φόβος και η αποστροφή προς το άγνωστο. Ο φόβος γεννά και την ανάγκη και με τη σειρά της αυτή την εκμετάλλευση. Τόσο της ανάγκης όσο και του ίδιου του φόβου και της αφέλειας που μπορεί να προκαλέσει.

Δουλειά των ιερατείων ήταν διαχρονικά η υποταγή των ανθρώπων εφόσον η γνώση ήταν εγκλωβισμένη στα χέρια και στις δομές μιας μικρής κάστας. Το βασίλειο της άγνοιας μπορούσε να κυβερνηθεί πολύ πιο εύκολα με το φόβο και με τη μεταφυσική εξήγηση κάθε φαινομένου που δεν επέτρεπαν επαρκή επιστημονική εξήγηση οι γνώσεις της εποχής. Θα περίμενε κανείς πως σε έναν κόσμο που πολλά από τα μυστήρια της δημιουργίας έχουν εξηγηθεί με ξεκάθαρο επιστημονικό τρόπο, η επιρροή προφητειών και εσχατολογικών προσεγγίσεων θα ήταν ανεπαίσθητη. Το ζήτημα ωστόσο που αναδεικνύεται από την επιστημονική έκρηξη είναι και πάλι η εγκλωβισμός της παραγόμενης γνώσης σε στενούς κύκλους ειδικών και η συνακόλουθη εκμετάλλευση ταυτόχρονα της γνώσης όσο και της άγνοιας. Για τους κοινούς θνητούς φροντίζει η κοινωνική οργάνωση και η δομή του εκπαιδευτικού συστήματος το οποίο μονοσήμαντα σχεδόν κατευθύνεται στην αναπαραγωγή αποστειρωμένης γνώσης, ενώ από την άλλη πλευρά η έρευνα γίνεται ολοένα και πιο προνομιακό πεδίο κερδοφορίας συνδεόμενο απευθείας με την αγορά και τους περιβόητους μηχανισμούς της. Εκτός από την προϊούσα αύξηση της ανισότητας στη δυνατότητα πρόσβασης και σε αυτήν ακόμη την εκπαίδευση, αυξάνεται ταυτόχρονα και η ανισότητα των ευκαιριών πρόσβασης του πολίτη στην παραγόμενη νέα γνώση η οποία δεσμεύεται για αλλότριους σκοπούς σε βάσεις δεδομένων και κλειστά κυκλώματα. Προωθείται έτσι μια ακόρεστη και βουλητική νοοτροπία κατανάλωσης τεχνολογικών εφαρμογών οι οποίες με τη σειρά τους αυξάνουν επίπλαστα τις ανάγκες και δημιουργούν ως αλληλουχία νέα δεσμά, ανάγκες, αγκυλώσεις και τελικά φόβους τους οποίους αναλαμβάνουν να κατευνάσουν ως νέο ιερατείο οι τεχνοκράτες της νέας εποχής. Υποσχόμενοι λύσεις για όλα, αλλά παντελώς αδύναμοι και ευάλωτοι τόσο οι ίδιοι όσο και οι άβουλοι καταναλωτές στην πρώτη διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος.

Μέσα από διαδικασίες χρόνων οι πασπαλισμένες με μια ονειρική διάθεση κι ένα πνεύμα ανθρωπιάς, συνύπαρξης και αλληλεγγύης γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς μετατράπηκαν σε παγκόσμιο πολιτισμικό εξολοθρευτή κάθε τοπικής και ιδιαίτερης παράδοσης για να επεκταθούν σε ένα ακόρεστο καταναλωτικό όργιο που ενσαρκώνεται μέσα στις κάθε λογής αγορές και κραιπάλες που επιχειρούν να δώσουν ένα εντελώς φενακισμένο και ανεστραμμένο νόημα στον όρο «ευτυχία»… Θυμάμαι – πραγματικά σα να ήτανε χθες – την τεράστια έκπληξη που δοκίμασα πριν από 12 ολόκληρα χρόνια σε ένα επαγγελματικό ταξίδι στην Αλικαρνασσό της Τουρκίας , τέτοια εποχή, όταν είδα μαγαζιά, σπίτια ακόμη και στις παρυφές των τζαμιών στολισμούς , λαμπιόνια και γιρλάντες που παρέπεμπαν άμεσα στα Χριστούγεννα! Η πρώομη παγκοσμιοποίηση έφερνε ακόμη και σε περίοδο σχετικά περιορισμένης τουριστικής κίνησης τους καρπούς της πολιτισμικής ομοιομορφίας.

Όλα αυτά θα μπορούσαν να είναι συνειρμοί και κάποιες σκέψεις λίγο πριν… το σημερινό «τέλος του κόσμου» που έχουν προαναγγείλει αυθαίρετα οι μοντέρνοι κομπογιαννίτες κερδοσκόποι βάσει μιας υποτιθέμενης «προφητείας των Μάγια». Ο καθένας άλλωστε αντλώντας από την εμπειρία τοου θα θυμηθεί αρκετές προφητείες περί συντέλειας οι οποίες δεν έχουν επιβεβαιωθεί κατ΄ ελάχιστο. Από τους χιλιαστές και το Νοστράδαμο ως τις ακραίες θρησκευτικές σέχτες που φτάνουν μέχρι και σε μαζικές αυτοκτονίες, ο ανορθολογισμός ζει και βασιλεύει. Αν αξίζει κάτι ωστόσο από ΄΄ολη αυτή τη φιλολογία είναι εκτός από τη μεγάλη συζήτηση για την σύγχρονη επιστήμη και το ρόλο της, η ανακάλυψη και η μελέτη του πολιτισμού των Μάγιας. Ενός πολιτισμού πραγματικό μυστήριο ο οποίος ανέπτυξε έναν λαμπρό πολιτισμό σε άμεση και στενή διασύνδεση με τη μέτρηση του χρόνου, ο οποίος εξαφανίστηκε χωρίς προφανή λόγο και αιτία αρκετά χρόνια πριν την ολοκληρωτική κατάκτηση της Κεντρικής Αμερικής από τους Ισπανούς. Ο πιο σημαντικός προκολομβιανός πολιτισμός είναι αντικείμενο μελέτης και δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί όλα τα στοιχεία που άφησαν πίσω τους. Για το εύθυμο της υπόθεσης και επειδή πολλοί είχαν την ιδέα να αποτυπώσουν τις σκέψεις τους σα να τελείωνε σήμερα ο κόσμος που συχνά δίνουν την εντύπωση της τελευταίας επιθυμίας των μελλοθανάτων, δύο θα ήταν τα πράγματα που ίσως έδιναν μια άλλη προέκταση στο ζήτημα. Ίσως να ήταν και το αντίδοτο σε κάθε εσχατολογική αντίληψη. Η ανάγνωση εκ νέου του «Από τη γη στη σελήνη» του Ιούλιου Βέρν και το μύθο του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Ένας μύθος και μια ιστορία που αναδεικνύουν τα απέραντα όρια της ανθρώπινης φαντασίας και την ιστορική δύναμη του οραματισμού αλλά και την αδάμαστη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης η οποία ωστόσο προσκρούει στο πεπερασμένο των ανθρώπινων δυνατοτήτων και ορίων. Η αξία της ζωής ίσως να βρίσκεται στην υπέρβαση αυτών των ορίν και τη διαρκή προσπάθεια βελτίωσης που θα δώσουν τη διέξοδο από το τέλμα την κρίση και την παρακμή. Το τραγικό τέλος του Ίκαρου αναδεικνύει το μέτρο των ανθρώπινων αδυναμιών, αλλά και το γεγονός ότι χωρίς τόλμη αλλά και ταυτόχρονη επίγνωση κινδύνου δεν μπορεί αυτή η υπέρβαση να πραγματοποιηθεί. Συνεχίζοντας το ατένισα του νυχτερινού ουρανού ίσως μέσα στον επί γης Αρμαγεδδών που ζούμε ο οραματισμός και το σεργιάνι στις γειτονιές του σύμπαντος μπορεί να είναι η νότα αισιοδοξίας που είναι απαραίτητη για την ίδια την επιβίωση. Έστω κι αν καμιά φορά όταν ο άνθρωπος κατακτήσει το στόχο, όπως τη Σελήνη έναν αιώνα μετά τον Ιούλιο Βέρν, ο ίδιος ο στόχος απομυθοποιείται μέσα από τους κρατήρες, τη σκόνη και τα πετρώματα που που σχηματίζουν ένα εντελώς παγερό και ιδιαίτερο ουράνιο σώμα. Παρ όλα αυτά εξακολουθεί να παραμένει πηγή έμπνευσης έστω κι αν πλέον δεν περιβάλλεται από μυστήριο και κοιτώντας τη σελήνη ίσως να μπορείς να βάζεις νέους στόχους…

Πηγή: Βαθύ Κόκκινο

Δεν υπάρχουν σχόλια :